معرفی گرایش روانشناسی محیط و اقلیم
روانشناسی محیط و اقلیم
اگر دربارهی گرایش روانشناسی محیط و اقلیم، احساس مبهم بودن و ناشناخته بودن میکنید، کاملاً حق دارید. این حوزه، دنیای جدیدی در روانشناسی است اما پتانسیل این را دارد که در آینده حوزه تاثیرگذاری برای آینده انسانها باشد. گرایش روانشناسی اقلیم و محیط به دنبال این است که تعامل مردم را با دنیای اطراف خود ارتقا ببخشد.
تعریف گرایش روانشناسی محیط چیست؟
گرایش روانشناسی محیط و اقلیم را میتوان اینگونه تعریف کرد:
” مطالعه علمی مبادلات و روابط متقابل بین افراد و محیط فیزیکی آنها (شامل محیطهای ساخته شده و طبیعی، استفاده و سوءاستفاده از طبیعت و منابع طبیعی، و رفتارهای مرتبط با پایداری). ”
به عنوان مثال اینکه چگونه محیط فیزیکی بر رفتار شما تاثیر میگذارد، (میتواند پیادهروی در طبیعت باشد یا محیطی با نور ضعیف در دفتر شما) روانشناسی طبیعت به چنین سوالاتی پاسخ میدهد.
یا اینکه رفتار ما چگونه بر محیط زیست تاثیر میگذارد؟ متخصصان این حوزه به دنبال ترویج رفتارهایی مانند بازیافت خانگی تا سیاستهای عمومی در مقیاس بزرگ هستند.
این زیرشاخه روانشناسی تقریباً 40 سال پیش شروع شد که عمدتاً با ادارات، خانهها و مناطق شهری سروکار داشت و به بررسی نحوه کار و تعامل افراد در این محیطها میپرداخت. در حال حاضر، این دانش به طور قابل توجهی در حال گسترش است. با افزایش نگرانیها درباره تاثیر بشر بر اقلیم جهانی، روانشناسان محیط و اقلیم، سیاستهایی را شکل میدهند که بتوان جهان را برای نسلهای آینده حفظ کرد.
تاریخچه روانشناسی طبیعت
همانطور که گفته شد روانشناسی طبیعت حوزه جدیدی برآورد میشود اما ریشه آن را میتوان در تاریخ پیدا کرد. مثالها و وقایعی در تاریخ هستند که نوعی استفاده از دانش این حوزه میباشد.
” در سال 1272 مارکوپولو در حال سفر به کشورهای غرب آسیا بود و به این نکته اشاره کرد که مردم کرمان مردمی خوب، متواضع، کمککننده و صلحطلب هستند. در حالی که همسایگان نزدیک آنها در ایران خشنتر و تهاجمیتر بودند.
حاکم کرمان از حکیمان خود پرسیده بود که علت چیست و آنان پاسخ دادند که علت در خاک است. حاکم دستور داد که مقادیری خاک از اصفهان بیاورند (که ساکنان آن تهاجمیتر بودند)، آن را بر کف تالار ضیافت خود بپاشند و سپس آن را با فرش بپوشانند. با شروع ضیافت بعدی، میهمانان او «با گفتار و کردار یکدیگر را آزار میدادند و یکدیگر را مجروح میکردند». حاکم اعلام کرد که پاسخ واقعاً در خاک است.”
موضوعات گرایش روانشناسی محیط و اقلیم چیست؟
مطابق نشریه روانشناسی محیطی برخی از موضوعات این حوزه شامل موارد زیر میباشد:
- جنبه های روانی و رفتاری مردم و طبیعت
- نظریههای مکان، دلبستگی مکان و هویت مکان
- جنبههای روانشناختی مدیریت منابع و بحرانها
- خطرات و مخاطرات زیست محیطی: ادراک، رفتار و مدیریت
- استفاده اجتماعی از فضا: شلوغی، حریم خصوصی، قلمرو و فضای شخصی
- این موارد فقط بخشی از موضوعات پرکاربرد و رایج این حوزه حساب میشود.
- درک و ارزیابی ساختمانها و مناظر طبیعی
- نقشه برداری شناختی، شناخت فضایی و راهیابی
- پیامدهای اکولوژیکی اعمال انسان
- طراحی و تجارب مرتبط با جنبههای فیزیکی محیطهای کار، مدارس، منازل مسکونی، ساختمانهای عمومی و فضاهای عمومی
- رفتار اوقات فراغت و گردشگری در رابطه با تنظیمات فیزیکی آنها
مفاهیم و نظریه ها در گرایش روانشناسی محیط و اقلیم
روانشناسی محیطی بر محوریت تئوریهایی است در مورد اینکه چگونه و چرا در محیط خود به گونهای خاص عمل می کنیم، اما این نظریهها را میتوان در یکی از دیدگاه اصلی زیر قرار داد:
اصل جغرافیایی
زیستشناسی اکولوژیک
رفتارگرایی
روانشناسی گشتالت
اصل جغرافیایی این ایده است که اساس و طول عمر تمدنها به عوامل محیطی مانند توپوگرافی، آب و هوا، پوشش گیاهی و در دسترس بودن آب بستگی دارد.
نظریه پردازان در این دیدگاه معتقدند که چالش بیش از حد محیطی منجر به نابودی تمدنها میشود و عدم چالش کافی میتواند منجر به رکود فرهنگ شود. علاوه بر این، این عوامل محیطی میتوانند تأثیر زیادی بر آنچه که ما به عنوان یک جامعه برایش ارزش قائل هستیم و اینکه چگونه زندگی و کار میکنیم داشته باشد.
دیدگاه زیستشناسی اکولوژیک مبتنی بر نظریههای وابستگی متقابل بیولوژیکی و جامعهشناختی بین ارگانیسمها و محیط آنهاست. از این رو، ارگانیسمها بهعنوان بخشهای جداییناپذیر محیط خود در نظر گرفته میشوند.
رفتارگرایان بر زمینه گفتگو و تعامل تأکید کردند و اصرار داشتند که زمینه محیطی و شخصی (به عنوان مثال، شخصیت، تمایلات، نگرشها، دیدگاهها، تجربه) تعیین کنندههای حیاتی رفتار هستند.
و در نهایت روانشناسی گشتالت روی دیگر سکه رفتارگرایی بود. در حالی که رفتارگرایان چیزی جز رفتار را در نظر نمیگرفتند، متفکران گشتالت بیشتر ادراک و شناخت را در نظر میگیرند. بهجای اینکه محرکهای محیطی را بهعنوان عوامل کاملاً عینی ببینیم، بر نحوه درک و تفکر مردم در مورد این محرکها تمرکز میکنیم.
برخی از تئوریهای این حوزه شامل موارد زیر میباشد:
Theory of Planned Behavior (TPB)
Norm-Activation Model (NAM)
Value-Belief-Norm Theory (VBN)
مثالهای عینی از کاربرد روانشناسی محیطی
- کشف اینکه چرا افراد ممکن است رفتارهای مثبت را اتخاذ نکنند.
- تشویق مردم به بازنگری در موقعیت خود در دنیای طبیعی.
- کمک به افراد برای زندگی پایدارتر
- دانش روانشناسی محیطی در موارد متعددی میواند به کار برده میشود از جمله:
- انجام تحقیق در مورد پیامهایی که افراد را به تغییر رفتار تشویق میکند.
- گسترهای از راه حلهای زیست محیطی.
استفاده از روانشناسی محیط در معماری: احتمالا تا الان متوجه شدید که روانشناسی محیطی حرف زیادی در در دنیای طراحی و معماری دارد. مطالعات این حوزه شامل مواردی مانند نورپردازی، برنامهریزی فضا، ارگونومی، آکوستیک، برندسازی، طراحی داخلی، تناسبات و استفاده از فضاهای خالی میباشد.
استفاده از دانش و اطلاعات این حوزه کمک میکند محیطهای با تعامل فعال ایجاد شود.
رفتارهای زیست محیطی: یکی دیگر از حوزههای کاربردی در این زمینه، کشف این است که چگونه میتوانیم به طور مؤثرتری بر مردم و کل جوامع برای حرکت به سمت رفتارهای زیستمحیطی و اکولوژیکی پایدارتر تأثیر بگذاریم.
به عنوان مثال میدانیم که استفاده از نوع خاصی از پیامها و چارچوببندیها درصورتی که مسئولیت پذیری زیست محیطی را به یک هنجار تبدیل کند، میتواند مفید باشد و کمک به تشویق افراد به رفتارهای زیست محیطی بهتر کند.
چگونه روانشناس محیطی میشویم؟
برنامه های کمی برای تحصیلات تکمیلی در این حوزه وجود دارد (این حوزه وارد ایران نشده است). اما با این وجود رویکردها و جهتگیریهای خاصی هم در روانشناسی محیطی وجود دارد، به عنوان مثال محیط زیستی یا معماری. دانشجویانی که میخواهند آینده شغلی خود را در این حوزه ادامه دهند مهم است که دانش خود را در موضوعاتی مانند علوم محیطی، معماری، جغرافیای فرهنگی و مدیریت منابع طبیعی تقویت کنند.
همچنین به غیر از تحصیلات دانشگاهی، امکان گذرندان دورههای آموزشی در این حوزه وجود دارد.
دیدگاهتان را بنویسید