در این مقاله خواهیم خواند:
از اساسی‌ترین ویژگی‌های روانشناسی، وجود رویکردهای درمانی متفاوت است که درمانگر بر اساس تفکر و نظر خود می‌تواند آنها را انتخاب کند و در برخورد با مراجعین خود بکار ببرد. یکی از این رویکردهای درمانی مواجهه درمانی می‌باشد.
مواجهه که نشات گرفته از درمان رفتاری می‌باشد، به عنوان یکی از موثرترین درمان‌ها برای مقابله با ترس و اضطراب شناخته می‌شود. با مواجهه درمانی می‌توان به جمله معروف «با ترس خود روبه‌رو شوید» اشاره کرد. مواجهه درمانی از اساسی‌ترین رکن‌‌های درمان رفتاری-شناختی برای فوبیا، اختلال هراس، اختلال استرس پس از سانحه، اختلال وسواسی-اجباری و اضطراب اجتماعی می‌باشد.
مواجهه درمانی یک درمان روانشناختی است که برای کمک به افراد برای مقابله با ترس‌های خود ایجاد شده است. وقتی مردم از چیزی می‌ترسند، تمایل دارند از اشیا، فعالیت‌ها یا موقعیت‌های ترسناک اجتناب کنند. اگرچه این اجتناب ممکن است در کوتاه مدت به کاهش احساس ترس کمک کند، اما در دراز مدت می‌تواند ترس را حتی بدتر کند. در چنین شرایطی، یک روانشناس ممکن است یک برنامه مواجهه درمانی را برای کمک به شکستن الگوی اجتناب و ترس توصیه کند.
در این شکل از درمان، روانشناسان محیطی امن ایجاد می‌کنند که در آن افراد را در معرض چیزهایی قرار می‌دهند که از آنها می‌ترسند و از آنها دوری می‌کنند. قرار گرفتن در معرض اشیا، فعالیت‌ها یا موقعیت‌های ترسناک در یک محیط امن به کاهش ترس و کاهش اجتناب کمک می‌کند.
انواع مواجهه درمانی
-
مواجهه بصورت واقعی و زنده
در این روش فرد در واقعیت و به صورت مستقیم، با یک شی، موقعیت و یا فعالیتی که از آن می‌ترسد مواجه می‌شود. مثلا فردی که از مار می‌ترسد با آن روبه‌رو می‌شود، کسی که اضطراب اجتماعی دارد، در جمع سخنرانی می‌کند.
-
مواجهه خیالی
از فرد خواسته می‌شود تا موقعیت یا فعالیت مورد ترس را به صورت واضح تصور کند. مثلا از فرد دچار PTSD خواسته می‌شود تا تجربه آسیب‌زای خود را به خاطر بیاورد و توصیف کند تا احساس ترس و اضطراب خود را کاهش دهد.
-
مواجهه مواقعیت مجازی
تکنولوژی نیز امروزه در درمان‌‌های روانشناختی کاربرد دارد. در شرایطی که امکان مواجهه در واقعیت نیست یا شرایط امن برقرار نیست، می‌توان از فناوری واقعیت مجازی استفاده کرد. برای مثال شخصی که ترس از پرواز و یا ارتفاع دارد، به کمک عینک‌های واقعیت مجازی فضای آن تداعی می‌شود.
-
مواجهه جسمی
برای مثال فردی که دچار هراس است، احساسات فیزیکی به صورت امن و در عین حال بی‌ضرر به صورت عمدی ایجاد می‌شود. مثلا از فرد خواسته می‌شود تا به صورت درجا بدود و ضربان قلب خود را افزایش دهد تا بداند که این مسئله خطرناک نیست.
همچنین مواجهه در مراحل مختل و به شکل‌های مختلفی ارائه می‌شود:
مواجهه درجه‌بندی شده:
درمانگر به مراجع کمک می‌کند تا در یک سلسله‌مراتبی و به صورت پله‌ای با ترس خود مواجه شود. در این نحوه مواجهه ترس در یک طبقه‌بندی از خفیف تا دشوار قرار می‌گیرد و به صورت مرحله‌ای مراجع آنها را می‌گذارند. مثلا اگر فرد از مار می‌ترسد، ابتدا صرف با عکس مار مواجه می‌شود تا دشوارترین حالت که بتواند مار را در دستانش نگه دارد.
حساسیت‌زدایی سیستماتیک:
در برخی موارد، مواجهه با تمرین‌های آرامش‌بخشی ترکیب می‌شود تا احساس کنترل‌پذیری بیشتری مراجع داشته باشد و اشیا، فعالیت‌ها یا موقعیت‌های ترسناک را با آرامش مرتبط کنند. این روش‌ها می‌توانند شامل تمرین‌های تمدد اعصاب مانند مدیتیشن، تنفس عمیق، تصویرسازی هدایت‌شده و آرام‌سازی پیشرونده عضلانی باشند.
غرقه‌سازی:
در این شیوه، فرد یکباره به صورت کامل با ترس خود مواجه می‌شود. اگر ترس فرد در توانایی فرد برای انجام زندگی روزمره اختلال ایجاد کند، درمانگر ممکن است از این روش استفاده کند. این رویکرد در عین حالی که می‌تواند کمک کند تا مواجهه با ترس سریعتر اتفاق افتد، ممکن است آسیب‌زا باشد.
مواجهه درمانی چگونه کمک می‌کند؟
عادت: وقتی که به تدریج و به طور مکرر فرد خود را در معرض منبع ترس خود قرار می‌دهد، واکنش آن نسبت به آن ممکن است به مرور زمان کاهش یابد.
خاموشی: مواجهه درمانی کمک می‌کند تا محیط امنی را برای فرد ایجاد کند تا یاد بگیرد، موقعیتی که از آن می‌ترسد، تهدیدی برای او ایجاد نمی‌کند. مواجهه به تضعیف ارتباط‌های آموخته شده قبلی بین اشیا، فعالیت‌ها یا موقعیت‌های ترسناک و نتایج بد کمک کند.
پردازش هیجانی: علاوه بر اینکه به فرد کمک می‌شود تا منبع ترس خود را کشف و درک کند، فرد می‌تواند پاسخ غریزی خود را با افکار و باورهای واقع بینانه‌تر در مورد موقعیت ترسناک جایگزین کنید تا با ترس و اظطراب کنار بیاید.
خودکارآمدی: مواجهه درمانی منجر می‌شود تا فرد دریابد که می‌تواند با موقعیتی که از آن می‌ترسد روبه‌رو شود و اضطراب ناشی از آن را مدیریت کند.
تحقیقات زیادی اثربخشی بالای این شیوه‌ی درمان را تایید کرده‌اند. مواجهه درمانی در درمان فوبیا، اضطراب اجتماعی، وسواس اجباری، حملات هراس یا پانیک و در نهایت PTSD بسیار موثر است. با این وجود داده‌هایی وجود دارد که درمان مواجهه‌ای برای اختلال استرس پس از سانحه، منجر به تشدید اضطراب مراجع کننده شده است. نکته قابل ذکر دیگر این است که فرد به تنهایی نمی‌واند با ترس خود مواجه شود، این مسئله می‌تواند علائم را تشدید و یا حتی خطرناک باشد. این روش درمان نیز شیوه‌های مختلفی دارد که درمانگر بر اساس شرایط بیمار می‌تواند انتخاب کند که چگونه فرد با ترس خود مواجه شود.
منابع:
انجمن روانشناسی آمریکا (APA)
GoodTherapy.com
Verywellmind.com
Psychologytools.com