همه‌ی ما کسانی را می‌شناسیم که اطراف ما هستند و خود را برتر از دیگران می‌دانند، در حالی که با کوچکترین انتقادی از کوره در می‌روند. این افراد ممکن است مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته باشند.
اختلال شخصیت خودشیفته (Narcissistic Personality Disorder) یک اختلال شخصیتی است که در آن افراد نسبت به خود نظری متورم دارند. آنها همچنین نیاز شدیدی به تحسین و توجه دیگران دارند. این افراد زمانی که تمجید و تعریفی که فکر می‌کنند سزاوار آن هستند به آنها داده نشود، ناامید می‌شوند. اطرافیان این افراد آنها را به صورت افرادی پرافاده، متکبر و مغرور می‌بینند. این اختلال ممکن است مشکلاتی را برای فرد در کار، مدرسه و دانشگاه و یا روابط ایجاد کند.
این افراد معمولا با ویژگی‌هایی مثل مغرور، خودمحر و طلب‌کار شناخته می‌شوند. آنها اغلب عزت نفس بالایی دارند و ممکن است معتقد باشند که در مقایسه با افراد دیگر برتر یا خاص هستند ولی با این وجود نیاز به تحسین و تمجید دیگران دارند و در برابر انتقاد دیگران واکنش نامناسبی نشان دهند. در برابر تغییر رفتارشان بسیار مقاوم هستند، حتی زمانی که برایشان مشکل ایجاد کند. تمایل آنها این است که تقصیر را به گردن دیگران بیندازند.
آنها در استعدادها، توانایی‌ها و دستاوردهای خود اغراق می‌کنند و همزمان توانایی‌های دیگران را کم اهمیت جلوه می‌دهند. افراد دارای اختلال شخصیت خودشیفته ممکن است دچار رفتارهای تکانشی در روابط جنسی پرخطر و قمار شرکت کنند.
اعتماد به نفس سالم با شخصیت خودشیفته تمایز دارد. افراد دارای اعتماد بنفس سالم، معمولا متواضع هستند در حالی که افراد خودشیفته چنین نیستند و دائما سعی می‌کنند خود را بالاتر از دیگران نشان دهند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته (NPD) عاشق تصویری ایده‌آل و بزرگ از خود هستند. و عاشق این تصویر متورم از خود هستند، به این دلیل که به آنها اجازه می‌دهد از احساسات عمیق ناامنی اجتناب کنند.
نشانه‌ها و علائم
شخصیت خودشیفته معمولا در اوایل بزرگسالی ظاهر میشود. این افراد بینشی به اختلال خود ندارند و خود را کامل نرمال تصور می‌کنند. بر اساس DSM-5 ملاک‌های تشخیصی برای این اختلال شامل موارد زیر می‌باشد:
الگوی فراگیر احساس بزرگ منشی (در رفتار یا تخیلات فرد)، نیاز به تحسین، و عدم داشتن همدلی که در اوایل بزرگسالی شروع میشود و در زمینه‌های مختلف وجود دارد، به صورتی که با پنج (یا تعداد بیشتری) از موارد زیر نمایان میشود:
- داشتن یک احساس خود بزرگ‌پنداری عالی از خود است (مثل بزرگ‌نمایی دستاوردها، موفقیت‌ها و استعدادهایش، توقع دارد بدون موفقیت‌های مناسب، به عنوان فرد برتر شناخته شود)
- سرگرم خیال پردازی‌های نامحدود قدرت، موفقیت، زیبایی، عشق ایده‌آل یا ذکاوت است.
- معتقد است که فردی «خاص» و منحصر به فرد است و فقط توسط افراد (یا موسسات) استثنائی یا عالی مقام می‌تواند درک میشود، یا فقط باید با آنها معاشرت کند.
- به تحسین بیش از اندازه نیاز دارد.
- دارای حس استحقاق است (یعنی، انتظارات نامناسب در مورد برخورد بسیار شایسته یا اطاعت خودکار از توقعات او)
- از لحاظ برخورد بین فردی، آدمی بهره‌کش است (یعنی از دیگران در راه رسیدن اهداف شخصیش سوء استفاده می‌کند).
- همدلی ندارد؛ یعنی تمایلی برای درک و شناخت احساسات دیگران ندارد.
- غالبا به دیگران حسادت می‌ورزد یا معتقد است دیگران به او حسادت می‌کنند می‌کنند.
- رفتارها یا نگرش‌های متکبرانه و غرورآمیز نشان می‌دهد.
سبب‌شناسی اختلال شخصیت خودشیفته
از علل این اختلال میشود به عوامل ژنتیکی و محیطی اشاره کرد. از جمله علل محیطی می‌توان به تروماها، سوء استفاده یا بی‌توجهی در دوران کودکی، توجه و محبت بیش از حد و اندازه، انتظارات غیرواقعی والدین، روابط جنسی متعدد و عوامل فرهنگی اشاره کرد.
درمان اختلال شخصیت خودشیفته
بهترین درمان برای اختلال شخصیت خودشیفته، رواندرمانی می‌باشد. هیچ دارویی برای درمان این اختلال تایید نشده است. در رواندرمانی همچنین به فرد کمک میشود تا یادبگیر چگونه ارتباط بهتری با دیگران برقرار کند تا روابط لذت‌بخش‌تری را تجربه کند. ایجاد تعاملات مثبت با افراد دیگر می‌تواند زمینه‌های مختلف زندگی را تا حد خوبی بهبود ببخشد.
منابع
Healthline.com
Mayoclinic.org
My.clevelandclinic.org
Helpguide.org