آیا آلودگی هوا بر افسردگی تاثیر دارد؟

ژن‌ها و آلودگی هوا ریسک افراد سالم برای ابتلا به افسردگی را چندین برابر می‌کند.

ترکیبی از کیفیت بد هوا و استعداد ژنتیکی، خطر ابتلا به افسردگی را به طور قابل توجهی بیش از هر عامل انزوایی افزایش می‌دهد.

مطالعه گسترده‌ای که داده‌های بیش از 40 کشور را شامل داده‌های علمی در مورد آلودگی هوا، تصویربرداری عصبی، بیان ژن مغز و داده‌های اضافی جمع‌آوری‌شده از یک کنسرسیوم ژنتیکی بین‌المللی می‌باشد.

آلودگی هوا نه تنها بر آب و هوا بلکه بر مغز افراد هم تاثیر می‌گذارد. تاثیرات آلودگی بر افسردگی ممکن است فقط نوکی از کوه یخ در مورد سلامت مغز باشد. چالش اصلی در پزشکی امروزه درک عمیق‌تر نحوه تعامل ژن‌ها و محیط با یکدیگر است. این مطالعه روشن می کند که چگونه این اتفاق می افتد.

هائو یانگ تان، پزشک متخصص در این باره گفت: «پیام کلیدی در این مطالعه، که قبلا نشان داده نشده بود، این است که آلودگی هوا با تغییر بیان ژن‌هایی که منجر به افسردگی می‌شوند، بر مدارهای شناختی و احساسی مغز تأثیر می‌گذارد. افراد بیشتری در مناطق پرآلودگی افسرده خواهند شد زیرا ژن‌ها و آلودگی محیط زیست‌شان در تاثیرات فردی هر کدام اغراق آمیز است.

محققان می گویند همه افراد تا حدودی تمایل به ابتلا به افسردگی دارند، اما برخی افراد در ریسک بیشتری به دلیل ژنشان قرار دارند. البته این یافته به این معنی نیست که آلودگی باعث افسردگی می‌شود، بلکه نشان می‌دهد فرد را در خطر بالاتری نسبت به میانگین جهانی قرار می‌دهد.

کسانی که ژن‌های مستعد را دارند، وقتی در معرض میزان بالایی از ذرات معلق هوا قرار می‌گیرند احتمال بروز افسردگی بسیار بیشتر است.

طبق گفته محققان این پژوهش، این مطالعه اولین پژوهشی است که به بررسی ارتباط مستقیم و عصبی بین آلودگی هوا و نحوه عملکرد مغز در پردازش اطلاعات هیجانی و شناختی و خطر ابتلا به افسردگی می‌پردازد. نکته حائز اهمیت در این باره تاثیر چندین برابر این عوامل است. یعنی، ژن‌های خطرساز و هوای بد، خطر افسردگی را بسیار بیشتر از هر دو عامل نسبت به عوامل در انزوا افزایش می‌دهند. مدارهای مغزی درگیر در اثرات خطر ژنتیکی و آلودگی هوا، طیف وسیعی از عملکردهای مهم مانند استدلال، حل مسئله و عملکردهای هیجانی را کنترل می‌کنند که نشان دهنده اثرات بالقوه گسترده آلودگی هوا در مغز است.

روش تحقیق پژوهش تاثیر آلودگی هوا بر افسردگی

این مطالعه شامل 352 بزرگسال سالم که در پکن زندگی می‌کنند، می‌شود. میزان آلودگی هوای پکن به صورت روزانه ثبت شده است. شرکت‌کنندگان ابتدا تحت بررسی‌های ژنوتایپی قرار گرفتند که محققان نمره خطر منبع افسردگی چند ژنی هر فرد را محاسبه کردند (احتمال برپایه ریاضی‌ست که فرد صرفا بر اساس ژن‌هایش دچار افسردگی شود). سپس محققان اطلاعات دقیقی در مورد قرار گرفتن نسبی هر شرکت کننده در معرض آلودگی هوا در یک دوره شش ماهه قبل جمع آوری کردند.

در مرحله بعد، شرکت کنندگان در یک سری تست‌های شناختی ساده شرکت داده شدند که همزمان به کمک fMRI نشان داده می‌شد کدام قسمت‌های مغز در طول پردازش شناختی فعال می‌شوند.

در حین انجام آزمایش‌ها، شرکت‌کنندگان در معرض استرس اجتماعی نیز قرار گرفتند (در رابطه با عملکردشان بازخوزد منفی داده شد)، که بر نحوه عملکرد شبکه گسترده‌ای از مدارهای مغزی در طول آزمایش‌ها تأثیر گذاشت. سپس محققان نشان دادند که این شبکه مغزی با ترکیب ژن‌های افسردگی و میزان نسبی قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا به طور نامتناسبی تخریب شده است.

محققان برای بررسی مستقیم نحوه عملکرد ژن‌‌های افسردگی در مغز انسان، داده‌های اطلس ژنی بافت مغز انسان پس از مرگ را بررسی کردند. آنها سپس نقشه‌ای از شبکه‌های مغزی پس از مرگ را مشابه همان شبکه‌های موجود در افراد زنده ترسیم کردند تا آزمایش کنند که آیا این ژن‌ها تأثیرات آلودگی هوا را تأیید می‌کنند یا خیر.

با استفاده از این مدل پیچیده، تیم پژوهشی دریافتند افرادی که خطر ژنتیکی بالایی برای افسردگی و قرار گرفتن در معرض ذرات معلق داشتند، عملکرد مغزشان یکپارچگی تداخل دقیق‌تری با نحوه عملکرد ژن‌های افسردگی داشتند.

محققان همچنین دریافتند که زیرمجموعه‌ای از این ژن‌ها که در التهاب نقش دارند، یافته‌ای که می‌تواند دیدگاه‌های دارویی جدیدی را برای کاهش اثرات آلودگی هوا بر عملکرد مغز و افسردگی ارائه دهد.

براساس یافته‌های این پژوهش، نقش آلودگی هوا بر روی مغز دیگر یک حدس و گمان نیست. و مقامات بهداشتی در سراسر جهان با داشتن این دانش، شواهد فراوانی در دست دارند مبنی بر اینکه کنترل‌ بیشتر آلودگی هوا منجر به بهبود عملکرد شناختی و کاهش نرخ افسردگی می‌شود، به‌ویژه در مناطق شهری پرجمعیت که آلودگی هوا در آن‌ها بالاتر است، و همچنین استرس‌های  ناشی از عوامل اجتماعی-اقتصادی و نابرابری‌ها بیشتر است.

با توجه به هزینه‌های درازمدت اختلالات روانپزشکی، لازم است که اقدامات جدی و سریعی نسبت به استراتژی‌های علمی و سیاسی برای شناسایی بهتر و محافظت از افراد آسیب‌پذیر در برابر تأثیرات مخرب آلودگی هوا اتخاذ شود.

منابع

Li Z, Yan H, Zhang X, Shah S, Yang G, Chen Q, Han S, Zhang D, Weinberger DR, Yue W, Tan HY. Air pollution interacts with genetic risk to influence cortical networks implicated in depression. Proc Natl Acad Sci U S A. 2021 Nov 16;118(46):e2109310118. doi: 10.1073/pnas.2109310118. PMID: 34750260; PMCID: PMC8609632.